Với xu hướng thiết kế nhà cao tầng bởi khả năng tiết kiệm diện tích, thuận lợi cho việc bố trí không gian, cầu thang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong yếu tố kỹ thuật, thẩm mỹ và phong thủy của ngôi nhà.
Bên cạnh chức năng ban đầu là nơi lên xuống của các tầng trong nhà, cầu thang còn như một điểm nhấn duyên dáng, tôn nét đẹp của không gian nội thất. Dựa trên các nguyên tắc thiết kế, sơ đồ thửa đất và nhu cầu của gia đình, cầu thang được biến thể với nhiều hình dáng, chất liệu, màu sắc khác nhau.
Thiết kế cầu thang trong nhà phố thường được phân biệt theo hai loại: thang thẳng và thang tròn. Với những ngôi nhà nhỏ hẹp, cầu thang dạng xoắn óc sẽ giúp tiết kiệm tối đa diện tích với nhiều kiểu dáng, hình thù thanh lịch, sang trọng. Tuy nhiên, thang tròn khó đi và khó mang vác đồ đạc, chỉ thích hợp với những ngôi nhà có trần dưới 3m.
Trong thiết kế cầu thang, có rất nhiều nguyên tắc mà các kiến trúc sư cần phải lưu ý. Thông thường, cầu thang có kích thước chuẩn rộng từ 0.9m đến khoảng 1.2m đối với nhà phố và khoảng 1.5m hoặc lớn hơn đối với các công trình nhà ở cao cấp như biệt thự .. Độ cao mỗi bậc khoảng 15cm và chiều rộng bậc thang khoảng 30cm, nhưng với ngôi nhà có diện tích hẹp thì cầu thang có thể lên tới 17cm hoặc lớn hơn. Với kích thước tiêu chuẩn đó, cầu thang sẽ không bị dốc và hẹp, người đi lại sẽ thong thả, không bị mất sức, bớt đi tâm lý ngại ngần không muốn trèo vì độ cao sẽ tỷ lệ thuận với độ dốc toàn đợt thang.
Chiếu nghỉ là từ chỉ những vị trí đợt thang bằng phẳng, là nơi dừng chân khi di chuyển lên các cầu thang có nhiều bậc lên liên tiếp. Trong thiết kế cầu thang, chiều rộng của chiếu nghỉ không được hẹp hơn chiều rộng của thân thang đồng thời phải hợp lý, thuận tiện cho việc đi lại. Thông thường, lên cao 8-10 bậc, nên có một chiếu nghỉ để người đi lên được nghỉ chân vài nhịp sau loạt bước liên tục.
Yếu tố phong thủy là một yếu tố không thể không nhắc đến khi thiết kế cầu thang. Theo thuật phong thủy, cầu thang là nơi khí lực tụ lại, là điểm khởi đầu dẫn luồng sinh khí đến khắp các không gian sinh hoạt trong toàn bộ ngôi nhà nên bậc đầu tiên của cầu thang phải được đặt ở chỗ thông thoáng, hướng tốt so với tuổi gia chủ. Bạn tuyệt đối không được thiết kế cầu thang hoặc tránh đặt bậc cầu thang đầu tiên vào giữa nhà bởi giữa nhà thuộc hành thổ, trong khi cầu thang thuộc Mộc khắc, gây nhiều tai họa cho gia chủ.
Cầu thang cũng không nên đi thẳng ra hướng cửa chính vì như vậy sẽ khiến cho sinh khí cũng như tiền tài trong nhà tuôn chảy mất. Thêm vào đó, khi thiết kế nhà, dù ở bất kỳ tầng nào, bạn cũng cần tránh đặt cầu thang hướng thẳng vào bếp hay đi thẳng vào cửa nhà vệ sinh, tránh đè lên trên giường ngủ hay bên dưới là bếp, vừa ảnh hưởng đến những không gian sống này, vừa làm giảm sự vân động của sinh khí. Cầu thang còn được ví như khúc ruột trong cơ thể người, nên tránh làm cầu thang đứt đoạn mà trật tự bố trí và vị trí cầu thang của mỗi tầng phải tuân thủ các quy tắc này từ tầng một.
Tùy theo diện tích không gian từng nhà mà số lượng bậc thang nhiều hay ít, tuy nhiên vẫn phải đảm bảo tổng số bậc thang phải chia hết cho 4 và dư 1 hoặc 3 để bậc cuối cùng phải là bậc lẻ, rơi vào cung “Sinh” trong vòng tuần hoàn “Sinh, lão, bệnh, tử”. Điều này không những đảm bảo về sự thuận tiện trong sinh hoạt, đi lại mà còn mang lại cảm giác yên tâm, thoải mái trong ngôi nhà của mình.
Nói chung, cầu thang nên được thiết kế rộng rãi, sáng sủa, không bị tù túng, đảm bảo phần không gian dưới gầm cầu thang có thể được tận dụng nhằm tiết kiệm tối đa diện tích ngôi nhà của bạn.
Theo đó, các kiến trúc sư thường bố trí cầu thang kết hợp với giếng trời giúp cầu thang thêm thông thoáng, rộng rãi, tăng vẻ đẹp cho ngôi nhà, giúp khí lưu thông từ tầng một lên các tầng trên một cách thông suốt. Tương tự, tiểu cảnh dưới gầm cầu thang sẽ giảm bớt sự khô cứng, mang đến không gian sống hòa hợp với thiên nhiên. Một vườn khô nhỏ xinh trải sỏi trắng, những bát hoa nhỏ, một gờ nhỏ bằng đá hoặc bằng những hàng rào thấp giả gỗ sẽ khiến khu vực gầm cầu thang của nhà bạn thêm sinh động và tràn đầy sức sống, biến nơi đây thành điểm nhấn vô cùng thú vị. Điểm cần lưu ý là dưới gầm cầu thang thường thấp, bạn nên trồng những cây chịu được ánh sáng yếu như đại phú gia, lan bạch chỉ, hồng môn, đỏ môn hay vạn niên thanh...
Bạn cũng có thể bố trí những bát hoa hoặc chậu cây nhỏ, hay sử dụng các vật liệu như gạch gốm, đá ốp trang trí, giấy dán tường với hoa văn lạ mắt, ảnh gia đình trên những mảng tường cạnh cầu thang, tạo thành một lối lên độc đáo, làm tôn thêm nét duyên dáng trên những đường cong uốn lượn của cầu thang, tạo khoảng không gian đầy nghệ thuật thú vị. Đây là cách trang trí đơn giản, mang lại hiệu quả cao nhưng bạn cần lưu ý sắp xếp chúng hợp lý để tránh gây rối mắt.
Ánh sáng cũng là cách trang trí cầu thang tuyệt vời, làm nổi bật những họa tiết trên vật dụng nội thất một cách có chủ ý, tạo hiệu ứng độc đáo, lãng mạn.
Nhìn chung, với những gia chủ chú trọng vào yếu tố thẩm mỹ, sẽ luôn có những cách độc đáo, sáng tạo mà bạn có thể thử nghiệm để đem đến cho cầu thang và ngôi nhà vẻ đẹp như ý muốn, nhưng vẫn hòa hợp với kết cấu ngôi nhà và phong thủy của từng cá nhân.
(Bài viết có sử dụng tư liệu tham khảo bên ngoài)